Tahakkuk Nedir?

Tahakkuk, bir gelirin veya giderin nakit hareketinden bağımsız olarak, hak doğduğu anda muhasebeleştirilmesidir. Yani “para girip çıkmasa da” ekonomik olay gerçekleştiyse, gelir/gider tahakkuk eder ve kayda alınır.

Tahakkuk etmek ne demek?

Bir tutarın yasal/ekonomik dayanak kazanıp borç veya alacak olarak kayda geçmesi demektir.

Tahakkuk Esası Nedir?

Tahakkuk esası, finansal raporlamanın temel ilkelerinden biridir. Buna göre:

• Gelir, mal/hizmet teslim edildiğinde veya hak doğduğunda kaydedilir.

• Gider, faydasının ortaya çıktığı dönemde kaydedilir.

Nakit esasında ise yalnızca para hareketi olduğunda kayıt yapılır. Tahakkuk esası, performansı dönemsel ve gerçeğe daha yakın gösterir.

Tahakkuk Fişi Nedir?

Tahakkuk fişi, gerçekleşen ama henüz ödenmemiş/alınmamış gelir ve giderlerin kaydı için düzenlenen muhasebe belgesidir.

• Dönem sonlarında gider/gelir tahakkukları, kıdem tazminatı karşılıkları, faiz tahakkukları gibi kalemler için kullanılır.

• Fiş; tarih, açıklama, hesap kodları, borç/alacak tutarları ve dayanak belge bilgilerini içerir.

Örnek (Gider tahakkuku):

• Elektrik gideri (Aralık) 120.000 TL, fatura Ocak’ta gelecek.

  • 770 Genel Yönetim Giderleri ……… 120.000 (Borç)

  • 381 Gider Tahakkukları ……………… 120.000 (Alacak)

Fatura Ocak’ta geldiğinde 381 kapatılır; ödeme yapıldığında kasa/banka çıkar.

Faiz Tahakkuku Nedir?

Faiz tahakkuku, kredi veya mevduat gibi finansal işlemlerde dönem sonu itibarıyla işler hâle gelen faizin (ödenmemiş olsa bile) kayda alınmasıdır.

Faiz tahakkuku ne demek?

• Kredilerde: Bankaya ödenecek işlemiş faiz giderinin tahakkuk etmesi.

• Mevduat/alacaklarda: Hak kazanılan faiz gelirinin tahakkuk etmesi.

Örnek (Kredi faiz tahakkuku):

• Dönem sonu işlemiş faiz 45.000 TL

  • 780 Finansman Giderleri ………… 45.000 (Borç)

  • 381 Gider Tahakkukları …………… 45.000 (Alacak)

Örnek (Faiz gelir tahakkuku):

• Dönem sonu hak edilen faiz 18.000 TL

  • 181 Gelir Tahakkukları …………… 18.000 (Borç)

  • 642 Faiz Gelirleri …………………… 18.000 (Alacak)

Vergide Tahakkuk: “Tahakkuk Eden Vergi” Ne Demek?

Vergi tahakkuku, beyanname ve idari süreçler sonucunda ödenmesi gereken verginin kesinleşmesi demektir.

• Tahakkuk eden vergi, ilgili döneme ait hesaplanmış ve borç olarak doğmuş vergi tutarıdır.

• Vergi tahakkuk nedir? Beyan/inceleme sonrası, verginin tahsil edilebilir aşamaya gelmesi.

Örnek (KDV tahakkuku):

• Hesaplanan KDV – İndirilecek KDV = Ödenecek KDV

• Bu tutar, tahakkuk fişi ile borç niteliği kazanır; ödeme vadelerinde tahsil edilir.
  

Neden Tahakkuk Esası? (İşletmeler İçin Faydalar)

• Gerçekçi kârlılık: Nakit akışından bağımsız, dönemsel performans doğru ölçülür.

• Karar alma: Tahsil edilmemiş alacak ve ödenmemiş borçlar görünür; risk ve likidite yönetimi kolaylaşır.

• Uyum: Finansal raporlama ve vergi mevzuatıyla tutarlılık sağlar.

• Karşılaştırılabilirlik: Dönemler arası kıyas daha sağlıklıdır.

Uygulamada Sık Görülen Tahakkuk Türleri

• Gelir tahakkuku: Teslim/ifayla hak edilen fakat tahsil edilmemiş gelirler.

• Gider tahakkuku: Döneme ait olup faturası/ödemesi sonraki döneme sarkan giderler.

• Faiz tahakkuku: Kredi faizi veya alacak faizinin dönem sonu işlemiş kısmı.

• Vergi tahakkuku: KDV, muhtasar, kurumlar vb. vergilerin kesinleşmesi.

Kısa Örnekler (Özet)

1. Gelir (hizmet) tahakkuku:

   • 120.000 TL hizmet verildi, fatura gelecek ay kesilecek.

   • 181 Gelir Tahakkukları (B) – 600 Yurtiçi Satışlar (A)

2. Gider tahakkuku (kira):

   • Aralık kira 80.000 TL, fatura Ocak’ta.

   • 770 GYG (B) – 381 Gider Tahakkukları (A)

3. Faiz gider tahakkuku:

   • Dönem sonu kredi faizi 45.000 TL.

   • 780 Finansman Gid. (B) – 381 Gider Tah. (A)

4. Vergi tahakkuku (KDV):

   • Ödenecek KDV 250.000 TL.

   • 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar (A) ile borçlanılır; ödeme vadesinde kapanır.

Tahakkuk Sürecinde İpuçları

• Belge dayanağı: Sözleşme, teslim/ifayı gösteren evrak, banka dekontu, hesap ekstresi vb.

• Dönemsellik: Doğru hesap dönemine kaydedin; kapanışlarda tahakkuk fişi ile düzeltin.

• Mutabakat: Tedarikçi, müşteri ve banka hesaplarıyla düzenli mutabakat yapın.

• Raporlama: Yaşlandırılmış alacak/borç, faiz ve vergi tahakkukları için aylık rapor üretin.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

“Tahakkuk nedir” ile “tahsilat” farkı nedir?
Tahakkuk, ekonomik olayın hak/doğum anı; tahsilat ise nakit girişidir. Tahakkuk → kayıt; tahsilat → kasa/banka.

Faiz tahakkuku nedir?
Dönem sonuna kadar işlemiş fakat ödenmemiş/alınmamış faiz tutarının gelir/gider olarak kaydıdır.

Tahakkuk fişi nedir?
Tahakkuk kayıtlarının (gelir/gider, faiz, vergi vb.) muhasebeye alınması için kesilen resmî fiştir.

Vergi tahakkuku nasıl olur?
Beyanname/inceleme süreci sonrası vergi borcu kesinleşir, tahakkuk fişi oluşur ve ödeme vadesi başlar.

Tahakkuk esası neden önemli?
Dönemsel performansı nakitten bağımsız göstererek doğru kârlılık ve sağlıklı karar alınmasını sağlar.

Tahsildar ile Tahakkuk → Tahsilat Köprüsü

Tahakkuk kayıtları doğru olsa bile nakit akışı zayıfsa iş zor. Tahsildar, e-Fatura akışınızla linkle tahsilat, POS orkestrasyonu ve kredi ile tahsilat seçeneklerini tek panelde birleştirir; fatura–tahsilat–komisyon eşleşmesini otomatikleştirir. Böylece tahakkuk ettiğiniz gelirleri daha hızlı ve izlenebilir tahsil eder, raporlama ve mutabakatı zahmetsiz yönetirsiniz.

Tahsilat beklemeye gelmez. Nakit akışınızı güçlendirmek için Tahsildar’ı keşfedin.